ERASMUS+ / Mushkonjat – NJË SFIDË VEKTORIKE PËR SHËNDETIN PUBLIK NË RSM DHE MË GJERË

ERASMUS+ / MUSHKONJAT, NJË SFIDË VEKTORIKE PËR SHËNDETIN PUBLIK NË RSM DHE MË GJERË

PËR PROJEKTIN

IDEJA E PROJEKTIN

Republika e Maqedonisë së Veriut me ngrohjen globale dhe ndryshimet klimatike, me pozitën e saj gjeografike, klimën e moderuar, urbanizimin, strukturën demografike, pozitën socio-ekonomike, tregtinë po përballet me rrezikun e shfaqjes së mundshme të sëmundjeve tropikale dhe subtropikale (Virusi i Nilit Perëndimor-WNV) , Denga, Chikungunya, encefaliti lindor i kuajve, ethet e verdha, virusi Cache Velley (CVV), ,,La Crosse” Encephalitis (LACV),, Ethet e verdha (Yellow fever) etj., si dhe shfaqja e sëmundjeve që tashmë janë zhdukur në Republikën e Maqedonisë së Veriut (Malaria), të cilat transmetohen nëpërmjet vektorëve (mushkonjave). Deri në vitin 1973 Maqedonia njihej si zonë hiperendemike e malaries. Në vitin 1946. Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, numri i të sëmurëve ishte rreth 600.000 persona (më shumë se gjysma e popullsisë). Lëvizja e malaries në Shkup, përveç që ndryshonte nga viti në vit, shfaqi edhe valë më të mëdha të shpërthimeve të epidemive, me kulm veçanërisht në vitet 1937, 1939, 1942, 1944 dhe 1946, ndërsa numri i të sëmurëve në vitet e përcaktuara ishte rreth 10-11.000 pacientë njerëz ose rreth 20% e popullsisë së përgjithshme në atë periudhë. Gjatë viteve 2011, 2012, 2019, 2022 janë regjistruar disa raste të etheve të Nilit Perëndimor dhe janë konfirmuar laboratorikisht në territorin e R. së Maqedonisë së Veriut. Ekzaminimet entomologjike janë bërë në Maqedoni, sipas kritereve të parapara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), në periudhën 1960-1971. Analizat nga monitorimi i mushkonjave nga viti 2010 në Republikën e Maqedonisë kanë treguar se ndodhin 51 lloje të mushkonjave nga familja Culicidae.

Në vitin 2014 u vërtetua një specie e re (Coqillettidia buxtoni). Në vitin 2016 në rajonet jugore dhe juglindore të Maqedonisë u kryen kërkime entomologjike, të cilat vërtetuan praninë e mushkonjave tigër aziatike (Aedes albopictus). Tashmë në vitin 2017 është përhapur në Dojran, Shkup (zona qendrore e qytetit Qeramidnicë), me këtë dëshmi përbërja cilësore e mushkonjave në R. të Maqedonisë së Veriu tani rritet edhe për dy lloje të tjera. Në vitin 2019, gjatë monitorimit të kryer në territorin e qytetit të Shkupit, është vërejtur zgjerim i konsiderueshëm i species invaziveAedes albopictus.

Ndryshime të tilla në përbërjen e specieve të mushkonjave vërtetohen nga monitorimi i vazhdueshëm i tyre. Kur kemi rezultate të kërkimit shkencor, atëherë i qasemi organizimit të një plani dhe metodave për shuarjen e tyre. Ato nuk mund të shkatërrohen plotësisht, vetëm numri i tyre duhet të reduktohet në një prag tolerance. Për të pasur sukses, është e nevojshme të organizohet shkëmbimi i praktikave të mira me partnerët, për të nxitur dhe drejtuar drejt mendimit ekologjik dhe edukimit masiv të popullsisë, të punësuarve në vetëqeverisjen lokale, duke inicuar miratimin e një Plani kombëtar për kontrollin e vektorëve dhe sëmundjeve të transmetuara nga vektorët nga Qeveria qendrore. Për të provuar t’i gjurmoni përmes pajisjeve elektronike, instaloni GPRS. E gjithë kjo është planifikuar të realizohet me projektin tonë.

Qëllimi i projektit tonë është të avancojmë kontrollin e mushkonjave.

QËLLIMET PRIORITARE:

Një synim prioritar që duam të arrijmë me projektin është të theksojmë rëndësinë e kërkimit entomologjik mbi mushkonjat, se ato të dhëna janë baza për krijimin e një strategjie për kontrollin e tyre. Me ngrohjen globale, urbanizimin e shpejtë, migrimin, shkëmbimin e mallrave etj. janë një sfidë për shëndetin e popullatës në transmetimin e patogjenëve. Theksojmë gjithashtu nevojën e edukimit të kuadrit profesional për kryerjen e testimit të rezistencës ndaj mushkonjave ndaj insekticideve, për të inicuar mbështetjen nga Komunat dhe Ministria e Shëndetësisë për ta futur atë si detyrë pune programore. Të njihen me metodat e reja në kontrollin e mushkonjave, të informohen se si vendet fqinje kryejnë mbikëqyrjen e virusit të Nilit Perëndimor tek mushkonjat, si të merren me mushkonjat e përmbytura gjatë fatkeqësive natyrore. Të gjitha këto synime do të realizohen në bashkëpunim me partnerët përmes prezantimeve dhe vizitave të tyre në laboratorët e tyre.

QËLLIMET DYTËSORE

Qëllimet dytësore do të jenë edukimi i qytetarëve për të kuptuar më mirë ciklin jetësor të mushkonjave (nuk ka ujë – nuk ka mushkonja) dhe rolin e popullatës në luftën kundër mushkonjave. Le t’u përcjellim nevojën e përfshirjes së tyre në shkencën qytetare (Citizen Science). Përdorimi masovik i aplikacionit MosquitoAlert. Për të arritur këtë qëllim na ndihmojnë nxënësit e shkollës së mesme të mjekësisë Dr.Pançe Karagjozov, të cilët më parë janë trajnuar nga koordinatori i projektit nga QSHP Shkup dhe koordinatori i shkollës, profesori i biologjisë. Të shpjegojë rëndësinë e mbikëqyrjes dhe monitorimit të mushkonjave vendase dhe invazive për personat e punësuar në institucionet e synuara. Le të theksojmë nevojën për të arsimuar persona profesional dhe për të pasur ekipe më të mëdha për këtë fushë. Theksi do të vihet në kontrollin e mushkonjave, përzgjedhjen dhe përdorimin e duhur të biocideve dhe ndikimin e tyre në mjedis dhe shëndetin e njeriut. Të hiqet dezinsektimi ajror mbi vendin e banuar. Zgjidhni saktë pajisjet për dezinfektim dhe nevojën për të anuluar dezinfektimin ajror mbi zonën e banuar. Të kujdeset për mjedisin dhe të përmirësojë shëndetin e njerëzve dhe kafshëve dhe të fillojë të krijojë një qasje “Një Shëndet”.

QËNDRUESHMËRIA E PROJEKTIT

Ne do të kemi një vizion, do të zhvillojmë ide ekologjike, do të krijojmë dhe zbatojmë protokolle pune, do t’i promovojmë ato përmes mediave, reklamave, fletushkave, broshurave, aplikacioneve telefonike, reklamave në internet, për të përhapur ndërgjegjësimin dhe ecjen paralelisht me vendet partnere, por dhe me vendet e tjera. Me vizitat e planifikuara në laboratorët e vendeve partnere do të fitojmë njohuri dhe do të zbatojmë një mënyrë të re të monitorimit të suksesit në kontrollin e mushkonjave. Nëpërmjet aktiviteteve të projektit të nxënësve të shkollës së mesme të mjekësisë do t’u mundësohet njohja me ciklin jetësor të mushkonjave, mbrojtjen ndaj tyre, të cilat janë masat integrale për kontrollin e tyre, motivimin e tyre, ndezin dashurinë e tyre për shkencat e natyrës dhe ndoshta disa prej tyre do të shkolloheshin në entomologë të ardhshëm mjekësorë, biologë molekularë, epidemiologë të cilët do të kontribuonin në rritjen e ekipeve.

Nëpërmjet edukimit që nga mosha më e re, përmes parashkollorëve, ne do të krijojmë brezat e ardhshëm me një vetëdije më të zhvilluar për një mjedis të shëndetshëm dhe mbrojtje nga mushkonjat.

AKTIVITETE

Janë mbajtur disa takime ndërmjet koordinatorit dhe ekipit të koordinimit të aktiviteteve
Menaxhimi i burimeve njerëzore dhe financiare.
Janë siguruar udhëzime, konceptualizim dhe fillimin e zbatimit të qëllimeve të projektit
Takime të organizuara për koordinimin e partnerëve ndërkombëtarë përmes platformës ZOOM dhe përgatitjen e raporteve të takimeve dhe dokumenteve tjera relevante dhe shkëmbimin e përvojave dhe ideve.
Prodhimi i materialit edukativ, udhëzimeve, manualeve, fletushkave, video materiale.
Janë realizuar disa trajnime ditore për nxënësit e SHMMSHQ, Dr. Pançe Karagjozov, për edukimin e popullatës se si të mbrohen nga mushkonjat dhe rolin e tyre në masat e integruara për luftimin e mushkonjave në vendbanimet Aerodrom, Lisiçe, Ilinden, Petrovec, Shuto Orizare, Gjorçe Petrov, VolLkovë. (door to door)
Nxënësit zhvilluan edukimin e popullatës se si të mbrohen nga mushkonjat në muajt shtator dhe tetor 2022.
Promovimi i aplikacionit celular MosquitoAlert.
Konferencë Ndërkombëtare e organizuar”Mushkonjat – sfidë vektoriale për shëndetin publik në RMV dhe më gjerë” mbajtur në Shkup 24-28.01.2023 Hotel Meriot.
U krye testimi i njohurive të grupeve të synuara të pranishëm në Konferencë.
Nxënësit kanë kryer edukimin e popullsisë në muajt mars dhe prill 2023.
Vizitë e partnerit nga Italia – Universiteti Sapienza për të shkëmbyer praktika për testimin e rezistencës ndaj insekticideve ndaj mushkonjave.
Furnizimi i kurtheve dhe balenave për testim pionier të rezistencës ndaj mushkonjave në Republikën e Maqedonisë nga koordinatori i projektit ISHP Qendra e Shëndetit publik-Shkup, Reparti për dezinfektim, dezinsektim dhe deratizim.
Vizitë e partnerit nga Greqia – Instituti Fitopatologjik Benaki për shkëmbimin e praktikave të mira në kontrollin e mushkonjave (metoda konvencionale dhe të reja)
Instalimi i pajisjeve GPRS në automjetet në të cilat janë montuar aparatet e mjegullimit ULV në pronësi të ISHP QSHP-Shkup.
Takimi përfundimtar i partnerëve dhe diskutimi rreth rezultateve të arritura të projektit të zbatuar.
RAPORTI

PARTNERËT

DETYRAT E PARTNERËVE

Partnerët nga Universiteti i Sapienzës, Itali kanë për detyrë të trajnojnë pjesëmarrësit e projektit mbi procedurën e testimit të rezistencës ndaj insekticideve ndaj mushkonjave. Ata kanë një përvojë shumëvjeçare në këtë fushë., kanë prezantuar teknologji të avancuara në kërkimin e mushkonjave dhe kontrollin e tyre, duke ndjekur përbërjen dhe shpërndarjen e tyre. Ata kanë punuar me sukses në projekte kombëtare dhe ndërkombëtare. Ata punojnë me përkushtim dhe profesionalizëm në përcaktimin gjenetik të mushkonjave, duke testuar rezistencën e mushkonjave ndaj insekticideve. Ata janë aktivë në media në edukimin e popullatës në fushën e mbrojtjes dhe përdorimit të duhur të mjeteve. Ata kanë një strategji afatgjatë në edukimin e kuadrit të ri që do të rrisë ekipin e punës dhe do të vazhdojë aktivitetet e përbashkëta në terren dhe në laborator.

Partnerët nga Instituti i Fitopatologjisë Benaki kanë për detyrë t’i njohin pjesëmarrësit e projektit me metodat e reja të kontrollit të mushkonjave, me përvojë shumëvjeçare në përdorimin e pesticideve. Ata i kuptojnë shumë mirë pasojat e përzgjedhjes dhe dozimit të gabuar të të njëjtit në kontrollin e vektorëve dhe dëmtuesve. Mushkonjat si vektorë kontrollohen me sukses me teknologji të avancuara. Përkushtimi në punë u mundëson atyre përvojë të madhe me projekte kombëtare dhe evropiane dhe investime në kërkime në kontrollin e mushkonjave dhe mbrojtjen e shëndetit të popullatës dhe mbrojtjen e mjedisit jetësor. BPI koordinoi dhe mori pjesë aktive në zbatimin e suksesshëm të projekteve të ndryshme kërkimore dhe zhvillimore të financuara nga BE, duke përfshirë projektet e mëposhtme LIFE CONOPS (LIFE12 ENV/GR/000466), LIFE+ Biodelear (LIFE13 ENV/GR/000414), LIFE EcoPest (LIFE07 ENV/GR/000266), LIFE SAGE 10 (LIFE09 ENV/GR/000302), LIFE HYDROSENSE (LIFE08

Partnerët nga Universiteti i Osijekut kanë për detyrë të transferojnë përvojën në kontrollin e mushkonjave nga përmbytjet.

Nxënësit e Shkollës së Mesme të Mjekësisë Dr. Pançe Karagjozov Shkup, do të trajnohet për të ndihmuar në edukimin e popullatës prej derë në derë. Shkolla prodhon staf të mesëm mjekësor, trajnojnë mikrobiologë, epidemiologë dhe infektologë të ardhshëm, të cilët janë pjesë e rëndësishme e ekipit në mbikëqyrjen e sëmundjeve infektive së bashku me entomologët. Arsimi i mesëm është baza që ata të fillojnë më herët të zgjerojnë njohuritë e tyre për vektorët dhe rolin e tyre të rëndësishëm për shëndetin publik

Mysafirët nga Universiteti i Novi Sadit kanë për detyrë të ndajnë përvojën e tyre në mbikëqyrjen e mushkonjave dhe kontrollin e virusit të Nilit Perëndimor